Ogólne wskazówki na koniec
Przygotowanie mentalne i nastawienie. Dobre przygotowanie techniczne to jedno, ale równie ważna jest Twoja psychika i postawa podczas rozmowy. Oto kilka rad, które dotyczą wszystkich specjalizacji:
• Bądź sobą i bądź szczery. To może brzmi banalnie, ale stres często pcha kandydatów do prób kreowania innej osobowości. Oczywiście, chcesz pokazać się od jak najlepszej strony, ale nie udawaj kogoś, kim nie jesteś. Jeśli czegoś nie wiesz, przyznaj to (ze spokojem). Jeśli jesteś zdenerwowany, to normalne – rekruterzy to rozumieją. Często najlepsza rada to: bądź sobą, bo firmy szukają różnych osobowości, nie zawsze tylko przebojowych ekstrawertyków. Szczerość i autentyczność budują zaufanie – a nikt nie zatrudni kogoś, kto już na rozmowie wydaje się nieszczery lub “wyuczony”.
• Przeanalizuj swoje cele i motywacje. Zanim pójdziesz na rozmowę, zastanów się: dlaczego chcesz tej pracy? Co Cię motywuje do pracy w IT poza oczywistym aspektem finansowym? (Pytanie o motywacje pada bardzo często). Przemyśl odpowiedź, np. “lubię rozwiązywać problemy i programowanie daje mi taką możliwość” albo “chcę tworzyć aplikacje, z których ludzie będą codziennie korzystać”. Nie mów tylko: “bo pieniądze” – nawet jeśli to szczera prawda, pracodawcy zależy, żebyś miał też pasję i chęć rozwoju. Gdy wiesz, po co tam idziesz, będziesz bardziej pewny siebie.
• Zredukuj stres przed rozmową: Dzień przed i w dniu rozmowy postaraj się być dla siebie dobry. Wyśpij się dobrze (wiemy, łatwo mówić – ale zmęczenie naprawdę obniża koncentrację). Zjedz lekki posiłek, żeby nie rozpraszał Cię głód albo ospałość. Przyjdź/przygotuj się do połączenia parę minut wcześniej, żeby ochłonąć. Tuż przed rozmową możesz zrobić kilka głębokich oddechów czy krótką gimnastykę – dotlenienie pomaga. W trakcie rozmowy pamiętaj o spokojnym oddechu i nie spiesz się z odpowiedziami. Masz prawo chwilę pomyśleć – możesz powiedzieć “proszę o moment zastanowienia” i zebrać myśli. To lepsze niż wyrzucać z siebie chaotyczne zdania.
• Podejdź do rozmowy jak do rozmowy, nie przesłuchania: To subtelna zmiana nastawienia, ale ważna. Rekruter to nie wróg, raczej potencjalny przyszły kolega. Chce Cię poznać, a nie ukarać. Staraj się wchodzić w interakcje – np. gdy coś opowiadasz, pytaj “czy mam rozwinąć?”, “czy to odpowiada na pytanie?”. Traktuj dialog jak wymianę zdań, nie jedynie test. Dzięki temu zbudujesz lepszy kontakt. Pamiętaj, że Ty też oceniasz firmę – czy atmosfera Ci pasuje, czy pytania są sensowne. To pomoże Ci zachować pewność siebie – wszak rozmawiacie jak równy z równym.
• Pogódź się z brakiem kontroli nad wynikiem: Nawet najlepiej przygotowani kandydaci nie dostają ofert z wielu powodów (czasem niezależnych od nich). Nie zawsze da się zabłysnąć na wszystkich polach – może paść bardzo nietypowe pytanie, może akurat miałeś gorszy dzień. Zrozum, że porażki są częścią procesu. Wyciągaj z nich wnioski (warto zaraz po rozmowie zapisać sobie pytania, które Cię zaskoczyły – by przygotować się lepiej następnym razem). Nie zniechęcaj się, jeśli pierwsze rozmowy nie zaowocują ofertą. Traktuj je jako trening – z każdym następnym będzie lepiej.
Postawa i komunikacja. Kilka uniwersalnych porad, jaką postawę warto prezentować na rozmowie:
• Entuzjazm i pozytywne nastawienie: Pokaż, że cieszysz się szansą porozmawiania o tech i o firmie. Uśmiech (umiarkowany) i żywa mowa ciała (lekkie gestykulacje, utrzymanie kontaktu wzrokowego) są mile widziane. Firmy chcą zatrudniać ludzi, którym się chce. Unikaj narzekania, krytykowania poprzednich pracodawców czy wykładowców – nawet jeśli masz ku temu powody, na rozmowie rekrutacyjnej odbije się to negatywnie. Lepiej powiedzieć “szukam nowych wyzwań, bo chcę się rozwijać w kierunku X” niż “obecna praca mnie nudzi i szef jest beznadziejny”.
• Pewność siebie (ale nie zarozumiałość): Mów o swoich umiejętnościach z przekonaniem. Zamiast: “Uczyłem się Javy, ale słabo mi idzie”, powiedz: “Znam podstawy Javy, napisałem kilka małych programów, chętnie się dalej uczę tego języka”. Nie umniejszaj swoich projektów – nawet jeśli to “tylko” stronka w HTML, opowiedz o niej z dumą, bo to Twój projekt i coś dzięki niemu zrozumiałeś. Równocześnie, gdy czegoś nie wiesz, nie próbuj kręcić – przyznaj: “Tego nie miałem jeszcze okazji poznać, z chęcią się nauczę”. Taka kombinacja pewności i pokory pokazuje dojrzałość.
• Komunikacja i słuchanie: Odpowiadając na pytania techniczne, staraj się mówić jasno i zrozumiale. Dobry tip: wyobraź sobie, że tłumaczysz coś koledze z roku, a nie recenzentowi pracy magisterskiej. Jeśli potrafisz wytłumaczyć trudny koncept prostymi słowami, to świetnie – w IT ceniona jest umiejętność komunikacji z nietechnicznymi osobami. Słuchaj uważnie pytań – nie bój się prosić o doprecyzowanie, jeśli pytanie jest niejasne. To lepsze niż odpowiedzieć na coś innego niż pytano. Nie przerywaj rozmówcom; gdy oni mówią – okaż, że słuchasz (np. skinieniem głowy).
• Kultura osobista: To również ma znaczenie. Przywitaj się uprzejmie, utrzymuj stosowny ton (można mówić na “ty” jeśli rekruter zaproponuje, w wielu firmach IT to norma – ale nie spoufalaj się nadmiernie). Ubierz się schludnie – w IT zazwyczaj nie trzeba garnituru, casual jest ok, byle czysty i zadbany. Punktualność to podstawa – nie spóźnij się (a jeśli z losowych powodów coś się dzieje, koniecznie uprzedź wcześniej). Wyłącz lub wycisz telefon na czas rozmowy, aby nic Ci nie przeszkadzało. Te drobiazgi składają się na pierwsze wrażenie.
Typowe pytania “miękkie”. Po części technicznej zwykle następuje część z pytaniami ogólnymi/HR. Czasem zadaje je rekruter HR na osobnej rozmowie, czasem już techniczna osoba – ale warto być na nie przygotowanym. Oto lista często spotykanych pytań wraz z wskazówkami, jak na nie odpowiadać:
• “Opowiedz coś o sobie.” – niemal pewniak na początku rozmowy. To pozornie trudne pytanie, bo jest bardzo ogólne. Dobry sposób to podzielenie odpowiedzi na 3 części:
(1) krótko o swoim wykształceniu/doświadczeniu – np. co studiowałeś, jakie projekty robiłeś, gdzie pracowałeś jeśli masz doświadczenie; (2) dlaczego wybrałeś IT – opowiedz skąd zainteresowanie (np. “od dziecka lubiłem majsterkować przy komputerach/programach” albo “po studiach chemicznych odkryłem, że automatyzując eksperymenty czuję flow programowania” – Twoja historia); (3) kilka zdań o zainteresowaniach prywatnych, żeby pokazać ludzką twarz (nie musisz podawać wszystkiego – wymień 1-2 hobby, najlepiej takie, o których możesz ewentualnie chwilę porozmawiać). Utrzymaj zwięzłość – 2-3 minuty to max.
• “Dlaczego chcesz u nas pracować?” / “Co Cię zainteresowało w tej ofercie?” – tu chodzi o sprawdzenie Twojej motywacji i wiedzy o firmie. Unikaj odpowiedzi typu: “Bo szukam pierwszej pracy i gdzieś muszę zacząć” albo “bo płacicie za naukę i to fajne”. Zamiast tego, pochwal się, że zrobiłeś research o firmie. Np.: “Przeczytałem na waszym blogu, że pracujecie nad aplikacją do telemedycyny – to dla mnie ciekawy i przyszłościowy temat, chciałbym mieć w tym udział” albo “Słyszałem dużo dobrego o waszej kulturze DevOps, zależy mi na pracy w środowisku, gdzie automatyzacja jest na wysokim poziomie”. Ważne, by odpowiedź była szczera i konkretna – zastanów się, co naprawdę Ci się podoba w tej ofercie (technologie? produkt? rozmiar firmy? możliwość rozwoju?). Wspomnij też, czego Ty oczekujesz – np. że chcesz się rozwijać w X i ta rola to umożliwia.
• “Gdzie widzisz siebie za 5 lat?” – klasyka HR. Chcą sprawdzić Twoje ambicje i to, czy planujesz związać się z branżą na dłużej. Dobrze jest odpowiedzieć, że widzisz siebie jako rozwiniętego specjalistę w danej dziedzinie, być może w bardziej senioralnej roli. Np.: “Chciałbym za 5 lat być solidnym mid/seniorem, od którego młodsi mogą się uczyć, może w roli lidera technicznego małego zespołu. Fascynuje mnie architektura systemów, więc możliwe, że pójdę w tę stronę.” Unikaj żartów typu “na pana miejscu” 😉. Nie mów też “nie mam pojęcia” – nawet jeśli przyszłość bywa nieprzewidywalna, pokaż że masz aspiracje i cele.
• “Jakie są Twoje mocne strony?” – nie krępuj się pochwalić! Wybierz 2-3 cechy/umiejętności, które są przydatne w pracy i które faktycznie posiadasz. Mogą to być zarówno techniczne (np. “Znajomość Pythona – czuję się w nim bardzo swobodnie jak na juniora”) jak i miękkie (“Umiejętność samodzielnej nauki – szybko chłonę wiedzę, czego dowodem jest że w pół roku przerobiłem cały kurs frontendu i zrealizowałem trzy projekty”). Ważne, by nie brzmieć jak samochwała ogólnikami – dobrze poprzeć cechę krótkim przykładem. Np. “Jestem zorganizowany – w poprzedniej pracy łączyłem studia dzienne z pół-etatem i miałem system planowania zadań, który sprawił że nigdzie nie nawaliłem terminów”.
• “Jakie są Twoje słabe strony?” – pytanie podchwytliwe. Tu absolutnie nie należy mówić “nie mam słabych stron” albo wymieniać czegoś kluczowego dla pracy (“nie umiem pracować w zespole” – odpada). Zły też będzie tekst “jestem pracoholikiem/perfekcjonistą” – rekruterzy znają ten wybieg. Wybierz** jedną słabość**, nad którą pracujesz i która nie dyskwalifikuje Cię. Np.: “Trema przy prezentacjach – stresuję się mówiąc do większej grupy, ale zapisałem się na Toastmasters żeby to przełamać” albo “Czasem bywam zbyt drobiazgowy, co zabiera mi czas – uczę się priorytetyzować i odróżniać sprawy ważne od błahych”. Taka odpowiedź pokaże, że znasz siebie i chcesz się rozwijać.
• “Opowiedz o wyzwaniu / konflikcie, jaki napotkałeś i jak sobie poradziłeś.” – to pytanie sprawdza radzenie sobie w trudnych sytuacjach. Przygotuj wcześniej krótką historię (STAR: sytuacja, zadanie, akcja, rezultat). Przykład wyzwania: “Podczas projektu w grupie na studiach dwie osoby z zespołu przestały się wywiązywać z zadań. Zorganizowałem spotkanie, by omówić problem – okazało się, że mieli kłopot ze zrozumieniem zadań. Podzieliliśmy pracę na mniejsze części, rozdzieliliśmy inaczej i razem dokończyliśmy projekt przed czasem”. Albo konflikt: “W poprzedniej pracy (nie-IT) kolega często spóźniał się z częścią danych, co blokowało moją pracę. Porozmawiałem z nim 1 na 1, okazało się że ma za dużo na głowie – pomogłem mu zoptymalizować raporty i dogadaliśmy się co do nowych terminów. Odtąd współpraca szła lepiej.”. Ważne, by pokazać inicjatywę, komunikację i pozytywny wynik.
• “Co Cię motywuje do pracy (jako programista/tester itp.)?” – jak wspomniano, pieniądze to nie wszystko. Firma chce wiedzieć, co Ci daje satysfakcję. Mogą tu paść różne szczere odpowiedzi: rozwiązywanie problemów, możliwość ciągłej nauki, tworzenie czegoś użytecznego dla ludzi, praca zespołowa i burza mózgów – cokolwiek naprawdę Cię “nakręca”. Dobrze ująć to tak: “Najbardziej cieszy mnie, gdy napisany przeze mnie kod działa i faktycznie ułatwia komuś życie. Ten moment, kiedy po długim debugowaniu testy przechodzą – bezcenne. To daje mi energię do dalszej pracy.” Taka odpowiedź pokazuje pasję i jest wiarygodna.
• “Z jakich źródeł wiedzy korzystasz, by być na bieżąco z technologiami?” – coraz częściej pojawia się takie pytanie, bo pracodawcy szukają osób, które **samoistnie się rozwijają. **Przygotuj sobie ulubione źródła: np. “Czytam Medium/Dev.to, śledzę kanał XYZ na YT, słucham podcastu, uczestniczę w lokalnych meetupach, kursy na Udemy” – co Ci pasuje. Ważne, żeby nie powiedzieć “z żadnych”. Jeżeli nie masz jeszcze wyrobionych nawyków, przed rozmową przejrzyj kilka blogów czy portali IT, żeby móc coś wymienić. I znów – mów prawdę. Jak powiesz, że czytasz Stack Overflow codziennie, to mogą spytać “o, jakie najciekawsze pytanie tam ostatnio widziałeś?”. Bądź przygotowany na ewentualne pogłębienie tematu.
• Pytania logiczne i łamigłówki: Niektóre firmy (zwłaszcza duże korpo lub firmy typu konsultingowego) lubią zadawać tzw. pytania na myślenie niezwiązane z pracą, np. “Ile osób zmieści się w autobusie przegubowym?” albo słynne “Ile pianek marshmallow zmieści się w VW Beetle?” itp. Chodzi o sprawdzenie, jak radzisz sobie z abstrakcyjnym problemem i stresem. Tutaj najlepsza strategia: zadać pytania doprecyzowujące. Np. pytasz: “Dorosłych czy dzieci? Siedzących czy stojących? Jaki model autobusu (przegubowy ma ile długości)?”. Następnie, opierając się na założeniach, estymujesz: “Załóżmy, że autobus ma 18m i 4 osoby na m² to komfort, to wychodzi ok. 72 osoby w jednym członie, 144 w przegubowym + kierowca, powiedzmy ~150 osób.”. Ważne: nie musi paść poprawna odpowiedź, liczy się tok rozumowania. Mów na głos co liczysz. Jeśli naprawdę nie wiesz, zacznij od czegokolwiek sensownego. Zachowaj przy tym spokój i poczucie humoru – rekruter też człowiek, często sam by nie znał odpowiedzi, chodzi o zabawę intelektualną.
Pamiętaj: Rozmowa kwalifikacyjna to nie egzamin, a rozmowa – masz okazję zaprezentować się, ale też poznać ludzi z firmy. Warto przygotować sobie na kartce check-listę przed rozmową: CV i ogłoszenie wydrukowane (odśwież sobie, co tam było), notatki z potencjalnymi pytaniami (i Twoimi odpowiedziami), lista pytań do zadania, szklanka wody obok (protip: gdy pytanie Cię zatka, łyczek wody da Ci 3 sekundy na zebranie myśli!).
Na koniec, nie zrażaj się niepowodzeniami. Wielu juniorów odbywa kilkanaście rozmów, zanim dostanie ofertę. Traktuj każdą rozmowę jako cenne doświadczenie. Po każdej warto zrobić retrospekcję: co poszło dobrze, co następnym razem zrobię inaczej. Dzięki temu nawet jeśli pierwsza praca jeszcze przed Tobą, to z każdą rozmową jesteś bliżej celu. Powodzenia! Trzymamy kciuki, żeby Twoja przygotowana wiedza i pozytywne nastawienie zaowocowały wymarzoną pierwszą pracą w IT. Ucz się, ćwicz i bądź sobą – a rozmowę techniczną na poziom junior zdasz śpiewająco!